काठमाडौं– स्थानीय स्वायक्त शासन ऐन, नगरपालिका संचालन व्यवस्था सम्बन्धी ऐनमा घरबहाल कर तिर्नुपर्ने व्यवस्था पहिलेदेखि नै भए पनि काठमाडौं उपत्यकाका अधिकांश घर धनी अझै घरबहाल करको दायरामा आएका छैनन् । काठमाडौ महानगरपालिका क्षेत्रमा मात्रै दुई लाख ५० हजारभन्दा बढी घरधुरी छन् तर काठमार्डौंमा वास्तविक करदाताको एकिन तथ्याङ्क महानगरसँग छैन । जसको प्रत्यक्ष प्रभाव घरबहाल कर संकलनमा परेको छ । सरकारले लागु गरेको घरबहाल कर नतिर्नेमा साना घर धनीदेखि व्यवसायिक भवनसम्म रहेका छन् । घर भाडामा लगाउनु पूर्व घरधनी र बहालवालाबीच मौखिक समझदारीमा कारोवार हुने हुंदा यो शीर्षकमा कर चुहावट पनि अत्याधिक भइरहेको छ । महानगरपालीका बाट खटिने कर संकलक अधिकारीलाई स्थानीयले बुझाउने सम्पत्ति विवरण समेत वास्तविक नहुने हुंदा घर वहाल कर संकलनमा समस्या परेको हो । तर पनि घर धनीलाई कानूनी दायरामा ल्याउने कानूनको समेत अभाव छ ।
उपत्यकाको घरबहाल कर संकलनको जिम्मेवारी स्थानिय स्वायत्त शासन ऐन अनुसार काठमाडौ महानगरपालीकाको हो । तर आन्तरिक राजस्व विभागले समेत क्षेत्राधिकार बाहिर गएर विभिन्न व्यक्ति तथा फर्मसंग घर बहाल कर लिइरहेको छ । यसले कोही घरधनी घर बहाल करको दायरा मै आएका छैनन् भने कर तिर्नेहरुले दोहोरो कर तिरिरहेका छन् । काठमाडौ उपत्यकामा कति घरधनी छन र तिनको वास्तविक सम्पत्ति र वहालमा लागेको सम्पत्ति के कस्तो हो भन्ने विवरण कतै पनि छैन । व्यवहारत: यो यकिन आंकडा संकलन गर्ने काम महानगरपालीका कै हो । तर महानगरपालीकाका अधिकारीहरु भन्छन्, स्थानीय सरकार गठनपछि पनि राजस्व विभागले कर उठाउन नछाड्दा समस्या परिरहेको छ । महानगरपालीकाले घर बहाल दर नतोकेको र वास्तविक करदाताको पहिचान नगरेको अवस्थामा घर र उठ्नुपर्ने राजस्वको यकिन हिसाब महानगरले समेत राखेको छैन ।
त्यसैले काठमाडौं महानगरपालिकाबाट घरघरमा खटिने अधिकारीले न आयको विवरण संकलन गरेका छन् न बहाल कार संकलन नै प्रभावकारी बनेको छ ।
